Kunstenaar van jaargang 2023 – Toon Teeken
Toon Teeken (1944) woont in Maastricht. Hij groeide op in Heerlen in een artistiek bevlogen groot gezin met broers en zussen. Zijn vader was architect, zijn moeder werkte als onderwijzeres. Hij studeerde aan de Jan van Eyck academie in Maastricht. Voor Toon Teeken als kunstenaar vormt de relatie tussen de eigen innerlijke belevingswereld en de waarneming van de ongerijmde buitenwereld een onuitputtelijk bron. ‘Ik schilder om de relatie tot de dingen en de wereld op te helderen’, zo formuleert hij het zelf.
Taal, woorden en tekens zijn essentieel voor de beeldtaal van de kunstenaar. In de loop der jaren heeft hij een geheel eigen herkenbaar handschrift ontwikkeld. Coderingen, afkortingen, gekantelde cijfers, schrijfletters en flarden tekst worden in spiegelbeeld aangebracht.
De schilderijen zijn soms ontleend aan intrigerende krantenfoto’s en andere raadselachtige afbeeldingen. Hij verdiept zich in het werk van vooraanstaande filosofen, schrijvers, kunstenaars en publieke personen, die hem persoonlijk fascineren. Iconische beeltenissen van beroemdheden uit lang vervlogen tijden, maar ook uit het heden. Hij maakt portretten van mensen die hem boeien en inspireren. Denk aan componisten als Béla Bartók, Pierre Boulez, Arnold Schönberg, de schrijvers Marcel Proust, Fernando Pessoa, Gerrit Kouwenaar, de filosofen Ludwig Wittgenstein, Jacques Derrida, Paul Celan, en vele kunstenaars onder wie Sonia Delaunay, Marcel Broothaers en Kara Walker. Toon Teeken is vermaard door de geschilderde portetten van deze illustere artiesten. ‘Mijn portretten zijn nogal extreem’, zegt hij zelf. Ondanks een vrijmoedige abstrahering van de afgebeelde hoofden zijn ze vaak direct herkenbaar. Uit dikke lagen olieverf moduleert de kunstenaar pasteuze portretten, die een expressieve uitdrukking hebben.
Hij toont zich een meester in het leggen van onconventionele relaties en oorspronkelijke associaties. Hij tekent en schildert zijn relatie tot een wereld, die chaotisch en tumultueus overkomt. In zijn werk schept hij onvoorspelbare verbanden en structuren. Voor Toon Teeken is het navigeren tussen kennis en intuïtie, waarbij dwalend op het doel wordt aangestuurd.
Als kunstenaar legt hij zichzelf wetmatigheden op. Meerdere doeken uit een reeks hebben een vast formaat. Hij calculeert de beeldopbouw door consequent te werken met een horizontale basislijn. Deze markeringslijn, die enigszins als een sokkel werkt, is essentieel voor de structuur van het schilderij. Als compositorisch element plaatst hij vaker arabesken en meanderende lijnen over de ondergrond. Onregelmatige ruitvormen en geometrische patronen zijn onderling met ribben verbonden. Het oogt soms als een kluwen, maar dan wel een doordachte cumulatie, die de juiste vorm en kleur voortbrengt.
